MAKALELER
BÖLÜMLER
OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA DEVLET VE EKONOMİ -MEHMET GENÇ
OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA - DEVLET VE EKONOMİ
1- İAŞE (provizyonizm): İktisadi faaliyetlerin amacı, insanların ihtiyaçını karşılamaktır.Üretimin bol ,kaliteli ve ucuz olması önemlidir.
-Ekonomide verimlilik düşüktür artırılması zordur.
- Mevcut durumu deyiştirme müdahaleleri verimliliği artırmaz,düşürücü etkide yapabilir.
-Ulaştırma çok zor ve pahalıdır,bu üç ilkenin geçerli olduğu çağda sosyal düzenin korunması,toplumun yaşaması ve aksamadan yürütülmesi iaşe sistemiyle oluyordu.
- Önemli olan insanların yaşamalarını sağlamaktır .(iaşe) Miri toprak arazilerinin 60-150 dönümler halinde , babadan oğula geçmek üzere kiralanırdı.Bu üretim ile önçelikle Kaza'daki insanların iaşe'leri karşılanır dışarıya satış yasaktı.
(3000-20 000 Nüfuslu) ihtiyaç fazlası varsa kaza dışına çıkabilirdi. Bu iş için esnaf Lonçalar şeklinde örgütlenirdi.
Üretim hedefi yurt içi ihtiyaçların karşılanmasıdır.Mal fazlası iç dolaşımda iç gümrük ödenerek yapılırdı.
2-GELENEKCİLİK(tradisyonalizm) ilkesi
-Gelenekçilik ,sosyal ve iktisadi ilişkilerde yavaş yavaş oluşan dengeleri ,eğilimleri mümkün olduğu ölçüde muhafaza etme ve değişme eğilimleri engellemedir.Denge bozulduğu zaman bunalıma düşme tehlikesi olabilir.Korkulan asıl kıtlıktır. onun için tüketimi artıraçak nitelikteki eyilimler sürekli kontrol edilirdi.Üretim ve istihdam yapısı sürekli konturol edilirdi.Yapının deyişmemesi sağlanırdı. Esnaf örgütlerinin işçi ve dükkan sayısının dondurulması,ziraat işletmelerinin büyüklükleri belli düzeyde tutulurdu.Şehirlere göçler yasaktı.Düenlemelerin ana kaynağı şeriattı.Pahişahın Devlet başkanı sıfatı ile çıkardığı şeriata aykırı olmayan kanunname denilen kurallar vardı.İktisadi hayatı düzenlerdi.
3- Fiskalizim:
Hazineye ait geliri mümkün olduğu kadar yüksek düzeye çıkarmaya çalışmak ve ulaştığı düzeyin altına inmesini engellemektir. gelirlerin yükseltilmesi konusunda çeşitli zorluklar vardır.
A-Ekonominin objektif şartlarından doğan zorluklar.
1- Verimlilik ve üretim düzeyi düşüklüklerini yükseltmek çok zordur.
2- Ulaştırma zor ve pahalıdır.
3-Üretimin pazarda satma payı düşüktür.Parasal ilişki sınırlıdır.
B-Ekonominin subjektif şartlarından doğan zorluklar .
1- İaşe ilişkisi ile genelekçilike dayanan düzenlemeler dünyası,parasal ilişkiler,yani tiçaretin ve mübadele alanının genişlemesini sınırlandırıyordu.
2- Parasal ilişkilerin genişlemesi yanlız ekonomiyi deyil ,aynı zamanda sosyal siyasal düzen ve hiyerarşiyide bozabilir. Yeni ve etkili bir sınıf gelişebilir.Bunun için fiyatların narh şeklinde tesbit edilmesi gerekirdi. Kar %5-15 arasında olurdu.faizlerde %15-25 arasında olur.Tiçaret faiz alınıp yapılmazdı.Yüksekti.
OSMANLI İKTİSADİ DÜNYA GÖRÜŞÜ
Osmanlı iktisadi görüşü dinde olduğu gibi ,sosyo ekonomik alanda da doğru tektir .yanlışlar sonsuzdur.Nasıl dinde ve doktirinde Allah vahiy yoluyla hakikati vermisse o vahiye uyarak yerleştirilen gelenek ve teçrübelerle oluşan sistemde tekdir ve bu sımsıkı muhafaza edilmelidir.Buda gelenekçiliktir.
Bunun yaşatılması için devletin sıkı bir kontrol ve denetim masası oluşturmalıdır düşünülüyor.Osmanlıda ''Rekabet ve Çalışma '' yerine İşbirliği ve dayanışma esastır.Uymayan cezalandırılır.Amaçları ahiret ile dünya arasında ,din ve devlet arasında çağın şartlarına uygun ahenkli ve dengeyi gözeten bir düzeni oluşturabilmektir.
Osmanlı ekonomik düzeninin temel unsurları : Miri toprak rejimi ,Millet sistemi,Eesnaf örgütlene tipi,
Vakıflardır. Bunları yöeten seçkinler kadrosu vardır.
OSMANLI MALİYESİNDE ''MALİKANE SİSTEMİ''
TİMAR SİSTEMİ. Büyük bir kısmı mahsül olarak toplanmakta olan vergi gelirlerinin nakli ,paraya çevrilmesi merkezi bir devlet hazinesi halinde toplanarak arkadan vazifelilere dağıtılmasının güçlüğü karşısında ,bir kısım asker ve memurlara muayyen bölgelerde kendi nam ve hesaplarına tahsili selayeti ile birlikte vergi kaynaklarının tahsis edilmesidir.
İLTİZAM ÜSÜLÜ .Devlet vergisini özel teşebbüs olarak faaliyet gösteren bir zümre vasıtasıyla yürütmesidir. Osmanlılarda MÜLTEZİM diye adlandırılan bir zümre bu işi yapmaktadır. Foksiyonu kanunların çeşitli iktisadi faaliyetlerden muayyen bir nisbet ve miktar olarak ve ekseriya ayni şekilde tahsilini tesbit ettiği vergileri mükelleflerden toplayıp ,piyasada nakit haline getirdikten sonra devlet hazinesine intikal ettirmektir.
Birkaç vergi kaynağının birleşmesini ve yekün olarak yıllık nakit asgari bir kıymeti bulunan ''MUKATAA 'LAR 'IN MÜZAYEDE ŞARTLARINDA SATILMASIDIR.
Parasınında masraf ve belirli bir kar oranından sonra belirlenen üçreti hazineye ödemesidir.
MALİKANE SİSTEMİ
Malikane olarak satışa çıkarılan Mukataa'ların ,muaccel adı verilen satış bedelleri vergi geliri olarak alınıyordu. Mukataa 'yı en yüksek gelirle alan şahsa bir berat verilirdi.Her türlü mali haklarla birlikte bir kısım idari ve inzibati haklarıda vardı. Hiç bir devlet memuru karışamazdı.
İÇ GÜMRÜKLER
Genellikle büyük şehirlerde olan gümrük teşkilatı, şehir merkezi ile çevresindeki köyleri ve bazen küçük kasabaları da içine alan bir daire teşkil eder, bu dairenin dışından gelen mal, eğer şehir ve çevresindeki bölge içinde satılacaksa gümrüklendirilir, satılmayıp transit geçekse, sadece BAÇ almakla yetinilirdi. Şehir içi iktisadi faaliyetler daha düşük 'DAMGA VE İHTİSAP ' adı altında düşük vergiye tabi tutulurdu.
Müslimanlar için vergi %3, Osmanlı tebası içinde zımmi gayri müslümlere %4, yabancı gayri müslümlere %5 olarak uygulanıyordu.
TARİHÇİ YAZAR MEHMET GENÇ OSMANLI DEVLET VE EKONOMİ SİSTEMİNİ EN GÜZEL İNCELEYEN BİR KİTAP YAYINLAMIŞTIR
ANLATAN: MEHMET ÇALIŞKAN
OSMANLI İMPARATORLUĞUNDA - DEVLET VE EKONOMİ
1- İAŞE (provizyonizm): İktisadi faaliyetlerin amacı, insanların ihtiyaçını karşılamaktır.Üretimin bol ,kaliteli ve ucuz olması önemlidir.
-Ekonomide verimlilik düşüktür artırılması zordur.
- Mevcut durumu deyiştirme müdahaleleri verimliliği artırmaz,düşürücü etkide yapabilir.
-Ulaştırma çok zor ve pahalıdır,bu üç ilkenin geçerli olduğu çağda sosyal düzenin korunması,toplumun yaşaması ve aksamadan yürütülmesi iaşe sistemiyle oluyordu.
- Önemli olan insanların yaşamalarını sağlamaktır .(iaşe) Miri toprak arazilerinin 60-150 dönümler halinde , babadan oğula geçmek üzere kiralanırdı.Bu üretim ile önçelikle Kaza'daki insanların iaşe'leri karşılanır dışarıya satış yasaktı.
(3000-20 000 Nüfuslu) ihtiyaç fazlası varsa kaza dışına çıkabilirdi. Bu iş için esnaf Lonçalar şeklinde örgütlenirdi.
Üretim hedefi yurt içi ihtiyaçların karşılanmasıdır.Mal fazlası iç dolaşımda iç gümrük ödenerek yapılırdı.
2-GELENEKCİLİK(tradisyonalizm) ilkesi
-Gelenekçilik ,sosyal ve iktisadi ilişkilerde yavaş yavaş oluşan dengeleri ,eğilimleri mümkün olduğu ölçüde muhafaza etme ve değişme eğilimleri engellemedir.Denge bozulduğu zaman bunalıma düşme tehlikesi olabilir.Korkulan asıl kıtlıktır. onun için tüketimi artıraçak nitelikteki eyilimler sürekli kontrol edilirdi.Üretim ve istihdam yapısı sürekli konturol edilirdi.Yapının deyişmemesi sağlanırdı. Esnaf örgütlerinin işçi ve dükkan sayısının dondurulması,ziraat işletmelerinin büyüklükleri belli düzeyde tutulurdu.Şehirlere göçler yasaktı.Düenlemelerin ana kaynağı şeriattı.Pahişahın Devlet başkanı sıfatı ile çıkardığı şeriata aykırı olmayan kanunname denilen kurallar vardı.İktisadi hayatı düzenlerdi.
3- Fiskalizim:
Hazineye ait geliri mümkün olduğu kadar yüksek düzeye çıkarmaya çalışmak ve ulaştığı düzeyin altına inmesini engellemektir. gelirlerin yükseltilmesi konusunda çeşitli zorluklar vardır.
A-Ekonominin objektif şartlarından doğan zorluklar.
1- Verimlilik ve üretim düzeyi düşüklüklerini yükseltmek çok zordur.
2- Ulaştırma zor ve pahalıdır.
3-Üretimin pazarda satma payı düşüktür.Parasal ilişki sınırlıdır.
B-Ekonominin subjektif şartlarından doğan zorluklar .
1- İaşe ilişkisi ile genelekçilike dayanan düzenlemeler dünyası,parasal ilişkiler,yani tiçaretin ve mübadele alanının genişlemesini sınırlandırıyordu.
2- Parasal ilişkilerin genişlemesi yanlız ekonomiyi deyil ,aynı zamanda sosyal siyasal düzen ve hiyerarşiyide bozabilir. Yeni ve etkili bir sınıf gelişebilir.Bunun için fiyatların narh şeklinde tesbit edilmesi gerekirdi. Kar %5-15 arasında olurdu.faizlerde %15-25 arasında olur.Tiçaret faiz alınıp yapılmazdı.Yüksekti.
OSMANLI İKTİSADİ DÜNYA GÖRÜŞÜ
Osmanlı iktisadi görüşü dinde olduğu gibi ,sosyo ekonomik alanda da doğru tektir .yanlışlar sonsuzdur.Nasıl dinde ve doktirinde Allah vahiy yoluyla hakikati vermisse o vahiye uyarak yerleştirilen gelenek ve teçrübelerle oluşan sistemde tekdir ve bu sımsıkı muhafaza edilmelidir.Buda gelenekçiliktir.
Bunun yaşatılması için devletin sıkı bir kontrol ve denetim masası oluşturmalıdır düşünülüyor.Osmanlıda ''Rekabet ve Çalışma '' yerine İşbirliği ve dayanışma esastır.Uymayan cezalandırılır.Amaçları ahiret ile dünya arasında ,din ve devlet arasında çağın şartlarına uygun ahenkli ve dengeyi gözeten bir düzeni oluşturabilmektir.
Osmanlı ekonomik düzeninin temel unsurları : Miri toprak rejimi ,Millet sistemi,Eesnaf örgütlene tipi,
Vakıflardır. Bunları yöeten seçkinler kadrosu vardır.
OSMANLI MALİYESİNDE ''MALİKANE SİSTEMİ''
TİMAR SİSTEMİ. Büyük bir kısmı mahsül olarak toplanmakta olan vergi gelirlerinin nakli ,paraya çevrilmesi merkezi bir devlet hazinesi halinde toplanarak arkadan vazifelilere dağıtılmasının güçlüğü karşısında ,bir kısım asker ve memurlara muayyen bölgelerde kendi nam ve hesaplarına tahsili selayeti ile birlikte vergi kaynaklarının tahsis edilmesidir.
İLTİZAM ÜSÜLÜ .Devlet vergisini özel teşebbüs olarak faaliyet gösteren bir zümre vasıtasıyla yürütmesidir. Osmanlılarda MÜLTEZİM diye adlandırılan bir zümre bu işi yapmaktadır. Foksiyonu kanunların çeşitli iktisadi faaliyetlerden muayyen bir nisbet ve miktar olarak ve ekseriya ayni şekilde tahsilini tesbit ettiği vergileri mükelleflerden toplayıp ,piyasada nakit haline getirdikten sonra devlet hazinesine intikal ettirmektir.
Birkaç vergi kaynağının birleşmesini ve yekün olarak yıllık nakit asgari bir kıymeti bulunan ''MUKATAA 'LAR 'IN MÜZAYEDE ŞARTLARINDA SATILMASIDIR.
Parasınında masraf ve belirli bir kar oranından sonra belirlenen üçreti hazineye ödemesidir.
MALİKANE SİSTEMİ
Malikane olarak satışa çıkarılan Mukataa'ların ,muaccel adı verilen satış bedelleri vergi geliri olarak alınıyordu. Mukataa 'yı en yüksek gelirle alan şahsa bir berat verilirdi.Her türlü mali haklarla birlikte bir kısım idari ve inzibati haklarıda vardı. Hiç bir devlet memuru karışamazdı.
İÇ GÜMRÜKLER
Genellikle büyük şehirlerde olan gümrük teşkilatı, şehir merkezi ile çevresindeki köyleri ve bazen küçük kasabaları da içine alan bir daire teşkil eder, bu dairenin dışından gelen mal, eğer şehir ve çevresindeki bölge içinde satılacaksa gümrüklendirilir, satılmayıp transit geçekse, sadece BAÇ almakla yetinilirdi. Şehir içi iktisadi faaliyetler daha düşük 'DAMGA VE İHTİSAP ' adı altında düşük vergiye tabi tutulurdu.
Müslimanlar için vergi %3, Osmanlı tebası içinde zımmi gayri müslümlere %4, yabancı gayri müslümlere %5 olarak uygulanıyordu.
TARİHÇİ YAZAR MEHMET GENÇ OSMANLI DEVLET VE EKONOMİ SİSTEMİNİ EN GÜZEL İNCELEYEN BİR KİTAP YAYINLAMIŞTIR
ANLATAN: MEHMET ÇALIŞKAN
Her Hakkı Saklıdır © 2013 eskimeyendostlar.net